شباهت ها و تفاوت های فضای کاغذی و فضای مجازی

این‌که فضای مجازی و ابزارهایش، از اینستاگرام و یوتیوب و آپارات گرفته تا انواع نرم‌افزارهای پیام‌رسان، میدانی وسیع برای ابراز نظر، بیان انتقادها و ارتباط بین مخالفان و موافقان یک دیدگاه ایجاد کرده بسیار قابل‌تأمل است. شما این امکان را دارید که به‌عنوان ناظر بی‌طرف، دلایل این دو گروه و حتی کاربرانی را که با آن‌ها موافق یا مخالف هستند، ببینید، بشنوید و بخوانید.
یک کارشناس، ایرادهای یکی از مقاله‌های منتشرشده در مجله‌ جدید را یافته و درحالی‌که این ایرادها را نکته به نکته روی مجله با خودکار علامت زده از آن عکس می‌گیرد و روی صفحه‌ شخصی‌اش می‌گذارد و همه کاربران می‌بینند و نظر می‌دهند. یکی در مقابل دوربین می‌ایستد و مجله جدید را در دست می‌گیرد، صفحه به صفحه انتقادهای خود را بیان می‌کند و ادعاهایش را از طریق  IGTV اینستاگرام به مخاطب می‌رساند. شما این امکان را دارید که نه‌تنها به حرف‌های او گوش دهید و آنچه می‌گوید را ببینید و بشنوید و قضاوت کنید، بلکه می‌توانید همان‌جا نظریه‌های دیگران را درباره این ادعاها بخوانید، افرادی را که نظر می‌دهند، بشناسید، وارد صفحه شخصی آن‌ها شوید، از اعتبارشان آگاه شوید و در مواردی، دریابید که چقدر حرفشان با عملشان یکی است. شاید صفحه آن‌ها را دنبال کرده و حتی با یکدیگر گفت‌وگو کنید. فرد دیگری که سال‌ها در زمینه ترویج علم تجربه دارد، به یکی از ستون‌های مجله ایرادی وارد می‌کند و در صفحه شخصی‌اش انتقادهای خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارد. یکی از اعضای گروه جدید، عکس همان ستون را روی صفحه‌‌اش می‌گذارد و از کاربران نظر می‌خواهد که آیا انتقادی به این ستون و نوشته‌هایش وارد است یا خیر؟
من به‌شخصه گمان می‌کردم فضای مجازی ( اصطلاحی که خیلی نمی‌پسندم ولی مجبورم استفاده کنم ) دشمن شماره یک نشریه‌های کاغذی است. اما حالا می‌بینم همین فضای مجازی می‌تواند باعث جذابیت فضای کاغذی شده و آن را زنده‌تر و پویاتر از قبل کند. این‌که همه، از مخاطب عادی گرفته تا مدیران و کارکنان دفتر مجله و حتی آن‌هایی که در این دفتر کار می‌کرده‌اند نظریه‌ها، انتقادها و دفاع‌هایشان را بی‌هیچ واسطه و ممیزی در معرض دید همگان قرار می‌دهند، برای ما فرصت بسیار مغتنمی است. هم مخاطبان و هم افرادی مثل من که مدتی است جرأت نوشتن به خود داده‌ایم همه می‌توانیم از چنین بحث‌هایی بیاموزیم؛ این‌که چطور از صحت و اعتبار یک نوشته حتی یک ستون کوتاه مطمئن شویم؛ چطور مطالب معتبر تهیه کنیم و چطور پای حرف‌های صحیحمان بایستیم و اگر اشتباهی کردیم عذرخواهی کنیم. خود من از این فضای انتقاد و پاسخ، چیزهای زیادی آموختم و واقعا از این‌که چنین فرصتی پیش‌آمده خوشحالم. مهم‌تر از همه این‌که در این فضا می‌توانیم بیاموزیم چطور با هم گفت‌وگویی سالم داشته باشیم و  بدون توهین و تهمت و افترا و بدون تعصب و عصبانیت، حق خود را بگیریم و البته به‌حق دیگران تجاوز نکنیم. امکانی که شاید چند دهه قبل حتی در رؤیای ما هم نمی‌گنجید. حالا می‌توانیم حتی به عمق شخصیت فردی و اجتماعی افراد هم پی ببریم به‌شرط آن‌که پیش از هر قضاوتی، آداب استفاده از این ابزارها را آموخته باشیم.